Een nieuw Sigmaplan voor herstel valleisystemen noodzakelijk en groenblauwe dooradering van het landbouwgebied met brede buffers

2020 en 2021 waren twee aparte jaren niet alleen voor onze activiteiten maar voor heel het sociale klimaat dat overhoop werd gehaald door de coronapandemie. Activiteiten die gepland waren en dan toch afgelast moesten worden of in een andere opzet moesten doorgaan.

Terwijl 2020 gekenmerkt werd door droogte, kregen we in juli 2021 af te rekenen met stationaire zomeronweders die in ons land leidden tot nooit geziene overstromingsrampen met menselijke slachtoffers, veel menselijk leed en enorme materiële schade. Andere plaatsen in de wereld (zoals het westen van Canada en Verenigde staten en in Zuid-Europa) kregen tezelfdertijd af te rekenen met levensbedreigende hittegolven en bosbranden. Het is duidelijk dat de klimaatwijziging geen ver-van-ons-bedshow meer is en dat de desastreuze effecten nu al een realiteit zijn. Het is hoogtijd om structurele maatregelen te nemen. Maatregelen die waarschijnlijk verder gaan dan het ambitieuze EU-programma 'Fit for 55’ en de Green Deal.

Hoog tijd voor een nieuw en afdoend Sigmaplan voor herstel valleisystemen en een groenblauwe dooradering van het landbouwgebied met brede buffers

Het meest dringend is solidariteit en hulp aan alle slachtoffers van deze waterramp.

Daarnaast is het duidelijk dat heel het waterbeleid anders zal moeten. Het zal rekening moeten houden met langdurige periodes van regenval en hoge neerslagpieken. Na de watersnood van 1953 ontwikkelde Nederland het Deltaplan en na de watersnood met de overstroming van Ruisbroek in 1973 werd in Vlaanderen het Sigmaplan uitgerold. De huidige problematiek van droogte en zomerse hoogwaterstanden vereist dat er een nieuwe versie van een Sigma- of Deltaplan komt om het landschap robuust te maken en antwoord te kunnen bieden aan de nieuwe klimaatuitdagingen.

Dit veronderstelt een globale aanpak met allereerst ruimte voor de rivieren en herstel van de valleien over de ganse lengte en breedte met opheffing van de segmentering. Alleen zo kunnen de valleien piekberging op een verantwoorde manier realiseren en die niet volledig afwentelen op de enkele natuurgebieden met alle desastreuze gevolgen voor natuur en biodiversiteit.

Even cruciaal is het verhogen van wateropvang en -berging in de stedelijke en bebouwde omgeving die tezelfdertijd hitte-eilanden voorkomt, en een echt onthardingsbeleid.

Berging in de valleien vereist ook dat in heel het landelijk gebied de leem- en sedimenttoevoer verminderd wordt en dat de hydraulische ruwheid van het landschap verhoogd wordt om de afvoer van water en vooral ook van het sediment te vertragen. Dat betekent een groenblauwe dooradering van heel het agrarisch gebied met brede en robuuste bufferstroken rond de akkers die de afstroom van tonnen leemsediment naar wegen, bebouwde omgeving en de waterlopen verminderen. Nu wordt door deze sedimentstroom van ca. 60 à 90 kg sediment per m3 water de kwaliteit van de bodem aangetast, wordt schade veroorzaakt aan bebouwing en andere structuren, wordt de waterkwaliteit in heel het riviersysteem teruggedraaid en wordt een zware hypotheek van vervuiling en verstikking van fauna en flora gelegd bij de piekberging in de natuurgebieden in de valleien.

In plaats van te rommelen in de rand zouden bijvoorbeeld alle oude ruilverkavelingen een remake moeten krijgen om deze groenblauwe dooradering op een systematische manier door te voeren.

Ook van de vrijwaring van alle overstromingsgevoelige gebieden voor bebouwing en ophoging van percelen moet dringend werk gemaakt worden door een effectieve bouwstop in deze gebieden.

Door zo’n structurele en geïntegreerde aanpak – een nieuw waterplan genre Sigma- of Deltaplan - kunnen vele uitdagingen tezamen aangepakt worden: droogte- en piek-hoogwateropvang, realisatie van de doelstellingen van de biodiversiteitsstrategie en beleefbaarheid van het landschap, behoud van de vruchtbare bodems én de doelstelling van Kaderrichtlijn Water.

De urgentie is hoog, het is tijd voor actie: geef ons een Vlaams Sigmaplan herstel Valleisystemen en groenblauwe dooradering van het landbouwgebied.

( dit is het editoriaal van NPOB tijdschrift Natuur en Landschap dat begin september verschijnt).

zie ook het dossier robuuste valleisystemen dat eerder gepubliceerd werd en onder de link: http://www.natuurpuntoostbrabant.be/node/374 te consulteren is. Het artikel van NP Leuven vind je onder: https://www.natuurpunt.be/nieuws/geen-rampenfonds-voor-natuur-20210731