Publicatie Wijngaardberg deze week bij 10 000 leden in de bus

Natuurpunt Oost-Brabant laat de Wijngaardberg in Wezemaal niet los

Deze week valt de publicatie Wijngaardberg samen met de het lentenummer van Natuur en Landschap bij 10 000 leden in de bus.

De Wijngaardberg in Wezemaal, een erfgoed- en natuurmonument van Europees belang. Daarin zijn de bijdragen van de sprekers op het symposium over de Wijngaardberg van 5 oktober 2014 opgenomen. Ze belichten de grote waarde van de Wijngaardberg op geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk vlak en als Europees natuurgebied. Natuurpunt Rotselaar beheert intussen al 25 jaar een belangrijk deel van de Wijngaardberg dat ook erkend is als reservaat.

In de gewestplannen heeft deze gave diestiaanse heuvel de bestemming natuurgebied gekregen. Tot in de 70-iger jaren van vorige eeuw bevond zich op het plateau een mozaïek van oude en verwaarloosde perzikboomgaarden met opslag van heide en bosvorming. Sinds 1976 is het geheel ook geklasseerd als landschap met expliciet verbod tot omzetting naar laagstamboomgaard. Ondanks het gewestplan en ondanks de bescherming als landschap heeft niets of niemand kunnen verhinderen dat de extensieve oude perzikboomgaarden en ook een deel van de verboste percelen en heide op het plateau omgezet werden tot de actuele intensieve laagstamboomgaarden. Intussen is de Wijngaardberg omwille van zijn bijzondere leefgebieden en soortenrijkdom ook aangeduid als Europese natuur.

De Wijngaardberg is één van de weinig intact gebleven ijzerzandstenen heuvels van het Hageland. De heuvels vormen opvallende ruggen in dit voor de rest afgevlakte land, en onder hen bezit de Wijngaardberg allicht de sterkste uitstraling en authenticiteit. De geologische ontstaansgeschiedenis kan je er nog aflezen bv. aan de dagzomende ijzerzandsteenbanken en stroomribbels in de voormalige groeves. De natuurlijk rijkdom heeft er geleid tot exploitatie. IJzerzandsteen is in het verleden als bouwmateriaal gebruikt zoals voor de kerk van Wezemaal zelf, en heeft op die manier mee de Hagelandse streekidentiteit bepaald.

De Wijngaardberg is ook een veelzijdig cultuurhistorisch monument met een rijke en boeiende geschiedenis. Hij was lang privébezit van de heren van Wezemaal, oorspronkelijk wellicht gebruikt als exclusief jachtterrein. Maar ook als steengroeve, als de uitgelezen plaats voor een houten windmolen van de heer en tenslotte ook voor wijnbouw op de zuiderhelling. Die wijnbouw was volledig verdwenen in de 16e eeuw. Pas in de 19e eeuw hernam de wijnbouw tijdelijk, werden er terrassen en de ‘stenen muur’ aangelegd en kreeg de berg ook zijn huidige naam: Wijngaardberg.
Deze grote variatie aan historisch-geografische elementen op een betrekkelijk kleine oppervlakte, met een bonte wisselwering tussen natuur en gebruik door de mens, maakt van de Wijngaardberg een uniek cultuurhistorisch landschap in Vlaanderen, dat zijn klassering ruimschoots verdient.

Bij de aanduiding van de gebieden met internationaal belang in het kader van de Europese habitatrichtlijn is er een opvallende plaats toegekend aan de Wijngaardberg als één van de resterende Hagelandse ijzerzandsteenheuvels. Officieel valt hij in een speciale beschermingszone waar belangrijke Europese habitats voorkomen van voedselarme bossen en soortenrijke heide. Die moeten terug in ‘een goede staat van instandhouding’ gebracht worden. Het is een gebied van contrasten en gradiënten, wat garant staat voor een ongelooflijke rijkdom aan soorten en potenties. Ondanks de mooie resultaten van het beheer in de door Natuurpunt verworven delen, ligt hier nog een hele uitdaging voor het behoud en de ontwikkeling van de natuurwaarden. Voldoende samenhang en oppervlakte van het habitat is vereiste. Een essentiële voorwaarde is dat de verstorende invloeden zoals inspoeling van meststoffen en pesticiden afkomstig van de percelen in landbouwgebruik ophouden. Omzetting van het plateau naar landbouwgebied is daarom onacceptabel en zelfs ondenkbaar gezien de meervoudige bescherming die de Wijngaardberg geniet: als planologisch natuurgebied, als geklasseerd landschap, als Europese natuur.

Daarom kiest Natuurpunt Oost-Brabant resoluut en vol overtuiging voor de Wijngaardberg als uniek cultuurhistorisch landschap en als groots Europees natuurgebied waar mensen kunnen komen genieten. Dit kan door de ruimtelijke bestemming natuur die de Wijngaardberg al heeft op plan nu eindelijk effectief te maken. En door de doelen van Europese natuur, nl. heide, heischraal grasland en bosontwikkeling, op terrein in te vullen. Natuurpunt Oost-Brabant laat de Wijngaardberg niet los. Net als in het verleden zullen we ons met al onze energie en vasthoudendheid inzetten om de Wijngaardberg de toekomst te geven die hij verdient.

Pdf Publicatie Wijngaardberg: klik hier
Wens je een gedrukt exemplaar te ontvangen, dan kan je een mailtje sturen naar npob@natuurpunt.be